نیاز بدن به زینک و عوارض کمبود زینک در بدن چیست؟

روی یا همان زینک (Zinc) یک ماده معدنی ضروری است که در واکنش‌های بسیاری در بدن انسان نقش داشته و کمبود آن باعث عوارض جدی می‌گردد. این ماده در بدن خودبه‌خود تولید نشده و باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌هایی که عمدتاً در قالب قرص زینک عرضه می‌شوند مصرف شود. اما خواص روی برای بدن چیست و بهترین منابع غذایی حاوی روی کدام‌اند؟ موارد مصرف قرص روی چیست؟ میزان روی موردنیاز روزانه چقدر است؟ در این مطلب با استناد به جدیدترین اطلاعات پزشکی قصد داریم تا ماده معدنی روی را زیر ذره‌بین برده و به همه این سؤالات و سؤالات مشابه پاسخ دهیم.

نقش روی در بدن چیست؟

روی برای فعالیت بیش از صد آنزیم مختلف در بدن انسان موردنیاز است. وجود روی برای عملکرد صحیح سیستمم ایمنی در مبارزه با باکتری‌ها و ویروس‌های مهاجم به بدن، ساخت پروتئین‌ها و ماده ژنتیکی در سلول‌ها (DNA)، ترمیم زخم‌ها و تقسیم سلولی الزامی است. روی همچنین ماده‌ای ضروری برای رشد و نمو جنین در زمان حاملگی، رشد و نمو کودک و رسیدن فرد به بلوغ جنسی به‌حساب آمده و برای عملکرد صحیح سیستم بویایی و چشایی نیز موردنیاز است.

خواص زینک برای مردان و زنان

همان‌طور که اشاره کردیم، روی در عملکرد درست و سلامت بدن نقش بسیار مهمی بازی می‌کند. در این بخش با نگاهی کمی دقیق‌تر بررسی خواهیم کرد که خواص زینک برای زنان و مردان چیست.

تقویت سیستم ایمنی

از مهم‌ترین خواص روی برای بدن تقویت و بهبود سیستم ایمنی است. به دلیل ضروری بودن روی برای عملکرد و پیام‌دهی سلول‌ها، کمبود این ماده منجر به ضعف واکنش سیستم ایمنی خواهد شد.

مکمل روی و منابع غذایی حاوی روی سبب تحریک سلول‌های ایمنی خاص شده و استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، یک بررسی از هفت مطالعه نشان داد که مصرف 80 تا 92 میلی‌گرم زینک در روز می‌تواند دوره سرماخوردگی را تا 33 درصد کاهش دهد.

تسریع روند بهبودی زخم‌ها

از روی در بیمارستان‌ها برای درمان، زخم‌ها و سایر آسیب‌های پوستی استفاده می‌شود. ازآنجاکه این ماده معدنی نقش مهمی در سنتز کلاژن، عملکرد ایمنی و پاسخ التهابی بدن ایفا می‌کند، وجود آن برای بهبودی کامل و مناسب ضروری است.

در واقع، حدود 5 درصد از کل روی بدن که میزان قابل‌توجهی است در پوست ذخیره شده است. درحالی‌که کمبود روی می‌تواند به کندشدن روند بهبودی زخم‌ها منجر شود؛ استفاده از مکمل روی تسریع فرایند بهبودی را در پی خواهد داشت.

کاهش خطر بیماری‌های مرتبط با افزایش سن

از دیگر خواص روی می‌توان به نقش این ماده معدنی در جلوگیری از ابتلا به برخی بیماری‌ها و شرایط پزشکی اشاره کرد که معمولاً در پی افزایش سن پدیدار می‌شوند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به ذات‌الریه، عفونت و انحطاط عضلانی مرتبط با سن اشاره کرد که مصرف 45 تا 80 میلی‌گرم زینک در روز می‌تواند به کاهش ریسک ابتلا به آن‌ها کمک کند.

درمان اسهال حاد در کودکان با قرص یونی زینک

تحقیقات بسیاری در مورد تأثیر خواص روی در کنترل و درمان بیماری‌های مختلف انجام گردیده و یا در حال انجام است. از جمله این موارد می‌توان به تأثیرات مثبت روی در درمان و یا کاهش دوره اسهال حاد در کودکان اشاره کرد و به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی (WHO) در حال حاضر درمان اسهال حاد در کودکان را با مکمل روی؛ مانند یونی زینک توصیه می‌نماید.

درمان آکنه

آکنه یک بیماری رایج پوستی است که حدود 9.4 درصد کل جمعیت جهان از آن رنج می‌برند. انسداد غدد چربی، باکتری‌ها و التهاب پوستی از دلایل بروز آکنه هستند. برخی مطالعات به این نتیجه رسیده‌اند که درمان پوستی و خوراکی زینک می‌توانند با کاهش التهاب، مهار رشد باکتری پروپیونی آکنه و فرونشاندن فعالیت غدد چربی به درمان آکنه کمک کنند.

از سوی دیگر، مقدار روی در بدن افراد دچار آکنه نیز کم‌تر است و به همین دلیل است که مصرف مکمل روی به این افراد توصیه می‌شود.

قرص زینک و چاقی

باتوجه‌به تأثیرات مختلفی که زینک بر روی بدن دارد، مصرف مکمل‌های روی موجب بهبود سلامت کلی بدن می‌شود. همچنین روی باعث بهبود اشتها و سلامت بهتر عضلات می‌شود. با اینکه قرص زینک و چاقی به طور مستقیم در ارتباط نیستند؛ اما از این مکمل چه در دوره‌های کاهش وزن و یا افزایش وزن می‌توان برای هر دو این هدف‌ها بهره برد.

منابع غذایی حاوی روی چیست و برای کمبود زینک چه بخوریم؟

باتوجه‌به خواصی که برای زینک ذکر کردیم اکنون بهتر است ببینیم که برای کمبود زینک چه بخوریم و چه منابع غذایی حاوی روی هستند. صدف خوراکی (Oyster) بیشتر از هر ماده غذایی دیگر دارای روی است. در 85 گرم صدف پخته شده، ۷۴ میلی‌گرم روی وجود دارد که تقریباً حدود پنج برابر نیاز روزانه بزرگسالان به این ماده خواهد بود. از دیگر منابع غنی روی می‌توان به ترتیب به گوشت گوساله، خرچنگ (Crab)، خرچنگ دریایی (Lobster)، گوشت خوک، مرغ و ماهی اشاره کرد.

روی در منابع گیاهی نیز یافت می‌شود؛ اما مقدار آن کم‌تر از منابع حیوانی است. در میان منابع گیاهی، غلات غنی شده صبحانه، انواع آجیل به‌خصوص بادام‌هندی (Cashew) و بادام (Almond)، حبوبات، غلات کامل به‌خصوص Oatmeal و لبنیات حاوی روی هستند. باید توجه داشت که ماده روی باید هر روز در رژیم غذایی وجود داشته باشد و در غیر این صورت فرد دچار کمبود روی می‌گردد، زیرا بدن انسان هیچ سیستم مشخصی برای ذخیره‌سازی روی درون خود ندارد.

میزان روی موردنیاز روزانه

نیاز روزانه بدن به زینک بر اساس سن و جنس متفاوت است. مثلاً کودکان زیر شش ماه به ۲، هفت‌ماهه تا سه‌ساله به ۳، چهارتا هشت‌ساله به ۵ و نه تا سیزده‌ساله به ۸ میلی‌گرم روی در روز نیاز دارند. نیاز روزانه بدن به زینک در سنین بالای چهارده سال به حدود ۱۱ میلی‌گرم برای پسران و مردان بالغ و حدود ۹ میلی‌گرم برای دختران و زنان بالغ افزایش می‌یابد.

زنان در زمان حاملگی و شیردهی میزان روی موردنیاز روزانه آن‌ها کمی بیشتر است و در حدود ۱۲ تا ۱۳ میلی‌گرم در روز نیازمند مصرف روی هستند. اغلب افراد مقادیر کافی از ماده روی را در رژیم روزانه خود دریافت می‌نمایند و در نتیجه نیازی به مصرف مکمل روی ندارند. بااین‌حال، برخی افراد ممکن است به دلایل مختلف با کمبود روی مواجه شوند که در این صورت برای تأمین نیاز روزانه بدن به روی، استفاده از انواع مکمل روی در آن‌ها توصیه می‌شود.

علائم کمبود زینک

از مهم‌ترین علائم کمبود زینک در بدن به دوران حاملگی در زنان مربوط می‌شود که می‌تواند باعث اختلال در رشد جنین گردد. کمبود این ماده در دوران نوزادی و کودکی نیز باعث اختلالات رشد، و در سنین بلوغ منجر به اختلالات در بلوغ جنسی (تأخیر در بلوغ جنسی در هر دو جنس و عدم نزول بیضه‌ها به داخل کیسه بیضه در پسرها) می‌گردد.

از دیگر علائم کمبود روی در بدن ممکن است ایجاد شود می‌توان به ازدست‌دادن اشتها، اسهال، کاهش وزن، ریزش موها، اشکال در عملکرد سیستم ایمنی و بهبود زخم‌ها، ضایعات پوستی و چشمی و اختلال در حس بویایی و چشایی اشاره کرد. بااین‌حال، باید توجه داشت که بروز هیچ یک از مشکلات ذکر شده به‌تنهایی مختص کمبود روی نبوده و لذا تشخیص کمبود روی تنها باید توسط پزشکان و افراد متخصص صورت پذیرد.

عوارض کمبود زینک در بدن چیست؟

برخی از افراد بیشتر در خطر کمبود و عدم بهره‌مندی از خواص زینک برای بدن هستند. جذب روی در افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون (Crown’s Disease) یا کولیت اولسراتیو (Ulcerative Colitis) و کسانی که جراحی‌های دستگاه گوارش برای کاهش طول روده‌ها انجام داده‌اند، کاهش می‌یابد.

افراد گیاهخوار نیاز به مصرف مقادیر بیشتری روی در رژیم غذایی دارند، زیرا منابع گیاهی حاوی روی کم‌تری هستند و وجود بعضی مواد در غذاهای گیاهی جلوی جذب کامل روی را می‌گیرد.

کودکانی که در سنین بالای شش ماه به تغذیه با شیر مادر ادامه می‌دهند؛ ولی از سایر منابع غذایی استفاده چندانی نمی‌کنند، ممکن است در معرض خطر کمبود روی باشند؛ زیرا شیر مادر حاوی مقادیر کافی از عنصر روی برای سنین بالاتر از شش ماه نمی‌باشد.

افراد معتاد به الکل در معرض خطر سوء جذب مواد غذایی و ماده روی هستند. بیماران مبتلا به کم‌خونی داسی‌شکل (Sickle Cell Anemia) نیز ممکن است از جمله کسانی باشند که در خطر کمبود زینک قرار دارند.

موارد استفاده قرص روی چیست؟

مکمل روی در انواع مختلف تزریقی، پوستی و خوراکی موجود است که قرص روی متداول‌ترین نوع خوراکی آن به‌حساب می‌آید و حتماً آن را در قفسه داروخانه‌ها مشاهده کرده‌اید. اما موارد استفاده از قرص روی چیست و به چه کسانی توصیه می‌شود؟

همان‌طور که عنوان شد معمولاً همه افراد می‌توانند زینک موردنیاز خود را از طریق منابع غذایی دریافت کنند و نیازی به مصرف قرص روی در آن‌ها نیست؛ اما بااین‌حال، افرادی که در خطر کمبود این ماده معدنی قرار دارند بهتر است در مورداستفاده از مکمل زینک با پزشک خود مشورت نمایند. مصرف خودسرانه قرص روی به‌هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود و در صورت مصرف زیاد ممکن است عوارض بالابودن روی در بدن را برای شما به همراه داشته باشد.

عوارض بالابودن روی در بدن

مصرف بیش از حد روی باعث ازدست‌دادن اشتها، حالت تهوع و استفراغ، اسهال، کرامپ شکمی و سردرد می‌گردد. مسمومیت با روی معمولاً با مصرف مکمل‌ها اتفاق می‌افتد. مصرف بیش از حد روی می‌تواند باعث اختلال در جذب آهن و مس از دستگاه گوارش و به دنبال آن کم‌خونی گردد. البته، همان‌طور که عنوان شد عوارض بالابودن روی در بدن در اثر مصرف بی‌رویه مکمل‌ها رخ‌داده و امکان بروز آن از طریق منابع غذایی روی تقریباً نادر است.

تأثیر زینک در بدن

روی یا زینک یک ماده معدنی بسیار مهم در بدن است که نقش بسزایی در سلامتی ایفا می‌کند. ترمیم زخم‌ها، تقویت سیستم ایمنی، درمان آکنه و کمک به بهبود برخی بیماری‌ها از مهم‌ترین خواص زینک برای بدن به شمار می‌روند. دریافت روی به‌راحتی از طریق منابع غذایی امکان‌پذیر است؛ اما برخی بیماری‌ها و گیاهخواری می‌توانند سبب بروز کمبود این ماده شوند که در این موارد استفاده از مکمل روی؛ مانند قرص یونی زینک توصیه می‌شود.

امیدواریم این مطلب که در آن به بررسی خواص روی و تأثیر این ماده بر سلامتی پرداختیم موردتوجه شما قرار گرفته باشد. تجربیات شما از مصرف مکمل یا قرص روی چیست؟ آیا جز دسته تحت خطر برای کمبود این ماده قرار دارید؟ با ما در بخش نظرات همراه باشید.

منابع

ods.od.nih.gov1

ods.od.nih.gov1

ncbi.nlm.nih.gov1

سؤالات متداول در مورد زینک و تأثیر آن در بدن